Së pari erdhi një fushatë destabilizimi në Moldavi, e ndjekur nga helmimi i një tregtari armësh në Bullgari dhe më pas një grusht shteti në Mal të Zi. Vitin e kaluar, pati një përpjekje për të vrarë një ish spiun rus në Britani duke përdorur një agjent nervor. Megjithëse operacionet kishin gjurmët e gishtërinjve të shërbimeve sekrete të Rusisë, autoritetet fillimisht i panë ato si sulme të izoluara, të palidhura.
Zyrtarët e sigurimit perëndimorë tani kanë arritur në përfundimin se këto operacione, dhe potencialisht shumë të tjerë, janë pjesë e një fushate të koordinuar dhe të vazhdueshme për të destabilizuar Evropën, të ekzekutuara nga një njësi elitare brenda sistemit të inteligjencës ruse të aftë në përmbysje, sabotim dhe vrasje, shkruan The New York Times, përcjell Telegrafi.
Siç shkruan mediumi amerikan, grupi, i njohur si “Njësia 29155”, ka vepruar për të paktën një dekadë, por zyrtarët perëndimorë vetëm kohët e fundit e zbuluan atë.
Zyrtarët e inteligjencës në katër vende perëndimore thonë se është e paqartë se sa shpesh njësia është mobilizuar dhe paralajmërojnë se është e pamundur të dihet se kur dhe ku do të godasin operativët e saj.
Qëllimi i “Njësisë 29155”, e cila nuk është raportuar më parë, nënvizon shkallën në të cilën presidenti rus, Vladimir V. Putin, është duke luftuar në mënyrë aktive Perëndimin me të ashtuquajturën “luftë hibride” – një përzierje e propagandës, sulmeve të hakerave dhe dezinformatave – si dhe konfrontimi i hapur ushtarak.
“Unë mendoj se ne kishim harruar se si organikisht të pamëshirshëm mund të ishin Rusët”, ka thënë Peter Zwack, një oficer në pension i inteligjencës ushtarake dhe ish-atashe i mbrojtjes në Ambasadën e Shteteve të Bashkuara në Moskë, i cili tha se ai nuk ishte në dijeni të ekzistencës së njësisë.
Në një mesazh me tekst, Dmitri S. Peskov, zëdhënësi i z. Putin, i drejtoi pyetje rreth njësisë Ministrisë së Mbrojtjes Ruse. Ministria nuk iu përgjigj kërkesave për koment.
Siç shkruan tutje, The New York Times, e fshehur prapa mureve të betonit në selinë e 161-të Qendrës së Trajnimit të Specialistëve për Qëllime Speciale në lindje të Moskës, njësia ndodhet brenda hierarkisë komanduese të agjencisë ruse të inteligjencës ushtarake, e njohur gjerësisht si G.R.U.
Megjithëse shumë gjëra për operacionet e G.R.U. mbeten një mister, agjencitë e inteligjencës perëndimore kanë filluar të marrin një pamje më të qartë të arkitekturës së saj themelore.
Në muajt para zgjedhjeve presidenciale të vitit 2016, zyrtarët amerikanë thonë se dy njësitë kibernetike, të njohura si 26165 dhe 74455, hakuan në serverët e Komitetit Kombëtar Demokratik dhe fushatës së Klintonit, dhe më pas publikuan “komunikime të turpshme”.
Vitin e kaluar, Robert S. Mueller III, këshilltari special që mbikëqyr hetimin për ndërhyrjen ruse në zgjedhjet e vitit 2016, paditi më shumë se një duzinë oficerë nga ato njësi, megjithëse të gjithë mbeten ende të lirë. Ekipet e hakerave kryesisht operojnë nga Moska, mijëra milje larg objektivave të tyre.
Për kontrast, vë theksin The New York Times, përcjell Telegrafi, oficerët nga “Njësia 29155” udhëtojnë drejt dhe nga vendet e Evropës. Disa janë dekoruar veteranë të luftërave më të përgjakshme të Rusisë, përfshirë në Afganistan, Çeçeni dhe Ukrainë. Operacionet e saj janë aq të fshehta, sipas vlerësimeve nga shërbimet e inteligjencës perëndimore, sa që ekzistenca e njësisë nuk ka të ngjarë të dihet edhe për operativët e tjerë të G.R.U.
Njësia duket të jetë një komunitet “i lidhur ngushtë”. Një fotografi e realizuar në vitin 2017 tregon komandantin e njësisë, Gjeneral Major Andrei V. Averyanov, në dasmën e së bijës së tij me një kostum gri. Ai po pozon me kolonelin Anatoli V. Chepiga, një nga dy oficerët e akuzuar në Britani për helmimin e një ish-spiuni, Sergei V. Skripal.
Hetuesit britanikë përdorën pamjet e sigurisë dhe regjistrimet e fluturimeve për të gjurmuar dy burra rusë, të cilët tani qëndrojnë të akuzuar për vrasje të mbetur në tentativë në sulmin e marsit, duke përdorur agjentin nervor Novichok.
“Kjo është një njësi e G.R.U. që ka qenë aktive ndër vite në të gjithë Evropën”, tha një zyrtar evropian i sigurisë, i cili foli në kushte anonimiteti për të përshkruar çështjet e inteligjencës së klasifikuar, shkruan The New York Times. “Është surprizë që rusët, G.R.U., kjo njësi, janë ndjerë të lirë të shkojnë përpara dhe të kryejnë këtë veprimtari ekstreme në vendet miqësore. Ky ishte një shok”.
Në shkallë të ndryshme, secila nga katër operacionet e lidhura me njësinë tërhoqi vëmendjen e publikut, edhe pse u desh kohë që autoritetet të konfirmonin se ato ishin të lidhura.
Agjencitë e inteligjencës perëndimore identifikuan fillimisht njësinë pas grushtit të shtetit të dështuar të vitit 2016 në Mal të Zi, i cili përfshinte një komplot të dy oficerëve të njësisë për të vrarë kryeministrin e vendit dhe për të pushtuar ndërtesën e Parlamentit.
Por zyrtarët filluan të kuptonin agjendën specifike të njësisë për përçarje vetëm pas helmimit në mars 2018 të z. Skripal, një ish-G.R.U. oficer që kishte tradhtuar Rusinë duke spiunuar për britanikët. Z. Skripal dhe vajza e tij, Yulia, u sëmurën rëndë pas ekspozimit ndaj një agjenti nervor shumë toksik, por mbijetuan.
(Tre persona të tjerë u sëmurën, përfshirë një oficer policie dhe një burrë që gjeti një shishe të vogël për të cilën zyrtarët britanikë besojnë se ishte përdorur për të transportuar agjentin nervor dhe ia dha të dashurës së tij. E dashura, Dawn Sturgess, vdiq pasi spërkati agjentin nervor në lëkurën e saj, duke gabuar shishen për parfum)
Helmimi çoi në një bllokim gjeopolitik, me më shumë se 20 kombe, përfshirë Shtetet e Bashkuara, duke dëbuar 150 diplomatë rusë në një shfaqje solidariteti me Britaninë.
Në fund të fundit, autoritetet britanike ekspozuan dy të dyshuar, të cilët kishin udhëtuar nën pseudonime, por më vonë u identifikuan nga faqja hetimore Bellingcat si Kolonel Chepiga dhe Alexander Mishkin.
Gjashtë muaj pas helmimit, prokurorët britanikë akuzuan të dy burrat për transportimin e agjentit nervor në shtëpinë e Z. Skripal në Salisbury, Angli, dhe përhapjen e tij në derën e tij të përparme.
Hetuesit britanikë përdorën pamjet e kamerave të sigurisë dhe të dhënat e fluturimeve për të gjurmuar dy burra rusë, të cilët tani qëndrojnë të akuzuar për vrasje të mbetur në tentativë në sulmin e marsit, duke përdorur agjentin nervor
Por operacioni ishte më kompleks sesa zyrtarët e zbuluan në atë kohë, vlerëson The New York Times, përcjell Telegrafi.
Saktësisht një vit para helmimit, tre operativë të “Njësisë 29155” udhëtuan për në Britani, ndoshta për një praktikë, thanë dy zyrtarë evropianë. Njëri ishte zoti Mishkin. Një burrë i dytë përdori pseudonimin Sergei Pavlov. Zyrtarët e inteligjencës besojnë se operativi i tretë, i cili përdori pseudonimin Sergei Fedotov, mbikëqyri misionin.
Shumë shpejt, zyrtarët vendosën që dy prej këtyre oficerëve – burrat që përdorin emrat Fedotov dhe Pavlov – kishin qenë pjesë e një ekipi që u përpoqën të helmonin tregtarin bullgar të armëve Emilian Gebrev në vitin 2015. (Operativët e tjerë, të njohur edhe vetëm nga pseudonimet e tyre, sipas zyrtarëve të inteligjencës evropiane, ishin Ivan Lebedev, Nikolai Kononikhin, Alexey Nikitin dhe Danil Stepanov).
Ekipi do të përpiqej dy herë të vriste zotin Gebrev, një herë në Sofje, kryeqytet, dhe përsëri një muaj më vonë në shtëpinë e tij në Detin e Zi.
Duke folur para gazetarëve në shkurt në Konferencën e Sigurisë në Mynih, Alex Younger, shefi i MI6, shërbimi i jashtëm i inteligjencës së Britanisë, foli kundër kërcënimit në rritje të Rusisë dhe la të kuptohet për koordinimin, pa përmendur një njësi specifike.
“Ju mund të shihni se ka një program të përbashkët të aktivitetit – dhe, po, ai shpesh përfshin të njëjtët njerëz”, ka thënë z. Younger, duke treguar veçanërisht për helmimin e Skripal dhe përpjekjen për grusht shteti në Mal të Zi.
Ai shtoi: “Ne vlerësojmë se ekziston një kërcënim i përhershëm nga G.R.U. dhe shërbimet e tjera të inteligjencës ruse dhe shumë pak janë jashtë kufijve”.
The New York Times shkrun më tej se Kremlini e sheh Rusinë “në luftë me një rend liberal perëndimor që e sheh si një kërcënim ekzistencial”.
Në një ceremoni në nëntor për njëqindvjetorin e G.R.U., Putin qëndroi nën një sfond të ndritshëm të logos së agjencisë – një karafil të kuq dhe një granatë shpërthyese – dhe e përshkroi atë si “legjendare”.
Si një ish oficer i zbulimit, Putin tërhoqi një vijë të drejtpërdrejtë midis spiunëve të Ushtrisë së Kuqe të cilët ndihmuan në mposhtjen e nazistëve në Luftën e Dytë Botërore dhe oficerët e G.R.U., “aftësitë unike” të të cilëve tani vendosen kundër një lloji tjetër armiku.
“Fatkeqësisht, potenciali për konflikt është në rritje në botë”, tha Putin gjatë ceremonisë. “Provokimet dhe gënjeshtrat po përdoren dhe po bëhen përpjekje për të prishur barazinë strategjike”.
Siç kujton The New York Times, përcjell Telegrafi, në vitin 2006, Putin nënshkroi një ligj që legalizonte vrasjet e synuara jashtë vendit dhe në të njëjtin vit një ekip i vrasësve rusë përdori një izotop radioaktiv për të vrarë Aleksander V. Litvinenko, një ish-spiun rus, në Londër.
Por, “Njësia 29155” nuk është i vetmi grup i autorizuar për të kryer operacione të tilla, thanë zyrtarët, shkruan The New York Times.
Autoritetet britanike ia kanë atribuuar vrasjen e z. Litvinenko, Shërbimit Federal të Sigurisë, agjencisë së inteligjencës e drejtuar dikur nga Z. Putin që shpesh garon me G.R.U.
Edhe pse dihet pak rreth vetë “Njësisë 29155”, ekzistojnë të dhëna në të dhënat publike ruse që sugjerojnë lidhje me strategjinë hibride më të gjerë të Kremlinit.
Një direktivë e vitit 2012 nga Ministria e Mbrojtjes Ruse caktoi shpërblime në tre njësi për “arritje të veçanta në shërbimin ushtarak”.
Një ishte “Njësia 29155”. Një tjetër ishte “Njësia 74455”, e cila ishte përfshirë në ndërhyrjen e zgjedhjeve 2016. E treta ishte “Njësia 99450”, oficerët e së cilës besohet të jenë përfshirë në aneksimin e Gadishullit të Krimesë në vitin 2014.
Një pensionist i G.R.U., oficeri me njohuri të “Njësisë 29155” tha se ishte specializuar në përgatitjen e misioneve “devijuese”, “në grupe ose individualisht – bomba, vrasje, gjithçka”.
“Ata ishin djem seriozë që shërbenin atje”, tha oficeri në pension. “Ata ishin oficerë që punuan fshehtë dhe si agjentë ndërkombëtarë”.
Hetimi i helmimit të Sergei V. Skripal në Britani në vitin 2018. Zyrtarët perëndimorë thonë se një njësi elitë e sistemit të inteligjencës ruse kreu sulmin
Fotografitë e ish-selisë së shkatërruar të njësisë, e cila që nga ajo kohë është braktisur, tregojnë raftet e panumërta armësh me etiketa për një shumëllojshmëri armësh, duke përfshirë pushkë snajperësh FN-30 belgë, G3A3s gjermane, Austriaket Steyr AUGs dhe amerikanet M16. Ekzistonte gjithashtu një formë që përshkruante një regjim stërvitje, duke përfshirë ushtrime për luftime “dore më dorë”. Pensionisti G.R.U. oficeri konfirmoi vërtetësinë e fotografive, të cilat u botuan nga një bloger rus.
Komandanti aktual, Gjeneral Averyanov, u diplomua në vitin 1988 në Akademinë Ushtarake Tashkent, në atë që ishte atëherë Republika Sovjetike e Uzbekistanit. Ka të ngjarë që ai do të luftonte në luftërat e para dhe të dyta çeçene, dhe atij iu dha një medalje “Hero i Rusisë”, nderi më i lartë i vendit, në janar të vitit 2015. Të dy oficerët e akuzuar për helmimin Skripal morën gjithashtu të njëjtin çmim.
Megjithëse një forcë elitare, njësia duket se funksionon me një buxhet të vogël. Sipas shënimeve ruse, gjenerali Averyanov jeton në një ndërtesë të rrënuar nga epoka sovjetike disa blloqe nga selia e njësisë dhe drejton një VAZ 21053 të vitit 1996, një veturë e prodhuar nga Rusia. Operatorët shpesh ndajnë akomodim të lirë për të ekonomizuar shpenzimet gjatë rrugës. Hetuesit britanikë thonë se të dyshuarit në helmimin Skripal qëndruan në një hotel me kosto të ulët në Bow, një lagje në qendër të qytetit në Lindjen e Londrës.
Por zyrtarët evropianë të sigurisë janë gjithashtu të hutuar nga ngadalësia e dukshme në operacionet e njësisë. Z. Skripal i mbijetoi përpjekjes së atentatit, ashtu si bëri Z. Gebrev, tregtari bullgar i armëve. Përpjekja e grushtit të shtetit në Mal të Zi tërhoqi një vëmendje të madhe, por përfundimisht dështoi. Një vit më vonë, Mali i Zi u bashkua me NATO-n. Është e mundur, thonë zyrtarët e sigurisë, se ata nuk kanë zbuluar akoma operacione të tjera, më të suksesshme.
Është e vështirë të dihet nëse kjo e ka shqetësuar Kremlinin. Ndoshta, thonë ekspertët e inteligjencës, kjo është pjesë e qëllimit.
“Ky lloj operacioni i inteligjencës është bërë pjesë e luftës psikologjike”, tha Eerik-Niiles Kross, një ish shef i inteligjencës në Estoni. “Nuk është se ata janë bërë shumë më agresivë. Ata duan të ndjehen. Është pjesë e lojës”.