Shtetet e Bashkuara dënuan Turqinë për testimin e një sistemi të përparuar rus të mbrojtjes ajrore të premten, një veprimë që Ankaraja e ndërmori pa marrë parasysh paralajmërimet amerikane.
Televizioni Haber, që është pranë qeverisë, tha në faqen e tij të internetit se ushtria e Turqisë provoi sistemin rus S-400 të mbrojtjes ajrore ruse në provincën Sinop të Detit të Zi. Ai i bazoi raportet e tij në një video amatore, që njoftohet se është filmuar në Sinop. Media të tjera kishin njoftime të ngjashme.
Departamenti amerikan i Shtetit tha se lëshimi i raketave është “i papajtueshëm me përgjegjësitë e Turqisë si një aleat i NATO-s dhe një partner strategjik” i Shteteve të Bashkuara
Një zëdhënës i Departamentit amerikan të Mbrojtjes tha se “Ne kemi qenë të qartë: një sistem operativ S-400 nuk është në përputhje me angazhimet e Turqisë si një aleat i SHBA-së dhe NATO-s. Ne kundërshtojmë blerjen e sistemit nga Turqia dhe jemi thellësisht të shqetësuar nga njoftimet se Turqia po e vë atë në veprim”, tha ai duke shtuar se sistemi “nuk duhet të aktivizohet”.
“Aktivizimi do të sillte pasoja serioze për marrëdhënien tonë të sigurisë”, tha zëdhënësi, duke shtuar se Turqia tashmë është pezulluar nga programi i avionëve luftarakë amerikanë F-35, “dhe S-400 vazhdon të jetë një pengesë për përparimin në drejtime të tjera në marrëdhëniet dypalëshe “.
Kryetari i Komisionit të Senatit për Marrëdhënie me Jashtë, republikani Jim Risch, e quajti provën “sjellje të papranueshme” nga një aleat i NATO-s.
Senatori Risch tha në një deklaratë se lëvizja dëmton NATO-n dhe përbën një kërcënim të drejtpërdrejtë për avionët bombardues amerikanë F-35 dhe sistemet e tjera të aleatëve të Shteteve të Bashkuara dhe NATO-s.
“Ligji amerikan parashikon sanksione kundër vendeve që vazhdojnë të thellojnë marrëdhënien e tyre të mbrojtjes me Rusinë dhe administrata duhet të dërgojë një sinjal të fortë se Turqia duhet të zhvendosë S-400 e saj,” thuhet në deklaratë.
Senatori Bob Menendez, demokrati më me peshë në komision, tha në një deklaratë se “Turqia duhet të sanksionohet menjëherë për blerjen dhe përdorimin e këtij sistemi.”
Senatori Menendez nuk e kurseu nga kritikat administratën e zotit Trump, duke thënë “dështimi i Presidentit Trump për të ndjekur ligjin dhe afërsia e tij me [Presidentin Turk] Rexhep Tajip Erdogan përbën një kërcënim serioz për sigurinë tonë kombëtare dhe atë të aleatëve dhe partnerëve tanë të NATO-s në Evropë.”
Një zyrtar amerikan tha të premten se SHBA beson se Turqia përdori tre raketa në provë – të gjitha goditjet të suksesshme. Zyrtari foli në kushte anonimiteti për të diskutuar informacion që nuk është bërë ende publik.
Uashingtoni ka paralajmëruar Ankaranë se rrezikon sanksionet e SHBA nëse sistemi S-400 aktivizohet.
Zyrtarët ushtarakë dhe të mbrojtjes turke kanë refuzuar të komentojnë mbi raportet.
Ankaraja këmbëngul se ajo u detyrua të blinte sistemin rus pasi Uashingtoni refuzoi t’i shesë atij sistemin Patriot të SHBA. Ajo argumenton gjithashtu se është e drejta sovrane e Turqisë për të blerë sistemin që dëshiron.
Rusia i dorëzoi Turqisë sistemin e mbrojtjes vitin e kaluar. Turqia fillimisht kishte thënë se S-400 do të hynte në funksionim në prill, por e shtyu aktivizimin e tij.
Gjatë një vizite në Turqi në fillim të këtij muaji, Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Jens Stoltenberg përsëriti se sistemi i prodhuar nga Rusia, i cili thuhet se i ka kushtuar Turqisë 2.5 miliard dollarë, nuk mund të integrohet në sistemin e mbrojtjes ajrore dhe raketore të NATO-s.
Turqia pritej gjerësisht ta provonte sistemin këtë javë, pasi lëshoi njoftime paralajmëruese që anijet dhe avionët të shmangnin atë zonë në Detin e Zi.
Presidenti amerikan Donald Trump është nën presion nga ligjvënësit për të sanksionuar Turqinë lidhur me marrëveshjen S-400.
Në vitin 2018, Uashingtoni imponoi sanksionet ndaj Turqisë për ndalimin e një pastori amerikan, duke shkaktuar një krizë të rëndë monetare në vend. Sanksionet u hoqën pas lirimit të pastorit.